آتشفشانهای بزرگ سبب بروز رعد و برق می‌شود

محققان برای نخستین بار موفق به مشاهده مستقیم ارتباط آتشفشان با وقوع رعد و برق شده‌اند.

به گزارش پایگاه ملی داده‌های علوم زمین به نقل از سایت اینترنتی "لایو ساینس"، آتشفشانها می‌توانند سبب وقوع زلزله، ریزش بهمن و جاری شدن مواد مذاب شوند و نتایج مطالعه جدید ارتباط فوران آتشفشانها با وقوع آذرخش را نیز اثبات می‌کند.

گروهی از محققان موسسه فناوری "نیو مکزیکو" در آمریکا برای شناسایی ارتباط فوران آتشفشانها با وقوع رعد و برق، اقدام به نصب گیرنده‌های رادیویی در اطراف کوه آتشفشان "آگوستاین" در نزدیکی آلاسکا کردند.

آتشفشان "آگوستاین" در یک جزیره غیر مسکونی در خلیج "کوک" واقع شده و تقریبا هر ده سال یکبار فوران می‌کند.

"رونالد تامس" محقق این موسسه پیش از این نیز از روش مشابهی برای مطالعه رعد و برقهای ایجاد شده در توفانها استفاده کرده بود. وقوع رعد و برق سبب ایجاد پالسهای رادیویی می‌شود که در صورت روشن بودن رادیوی خانگی و یا رادیویی خودرو نیز می‌توان نشانه‌های این پالسها را به صورت صداهای "هیس" مانند در لحظه وقوع آذرخش توسط این دستگاه‌ها شنید.

دانشمندان می‌توانند با استفاده از گیرنده‌های رادیویی که در نقاط مختلف کار گذاشته شده‌اند پالسهای رادیویی آذرخشها را دریافت کنند و از آنها برای شناسایی محل دقیق وقوع آذرخش در یک ابر استفاده کرده و به عبارتی تصویری سه بعدی از شکل آذرخش درون ابر را ترسیم کنند.

محققان عقیده دارند هنگام فوران آتشفشان و در لحظات اصلی این واقعه به علت برخورداری این ذرات از میزان زیادی بار الکتریکی، همانند لحظه‌ای که ابرهای باردار با یکدیگر برخورد می‌کنند، پدیده آذرخش رخ می‌دهد.

دانشمندان از مدتها قبل به وقوع آذرخش در پی فورانهای بزرگ آتشفشانی پی‌برده بودند اما هم‌اکنون محققان موسسه فناوری "نیو مکزیکو" در مطالعه‌ای که در شماره روز ‪ ۲۳‬ژانویه نشریه "ساینس" به چاپ رسیده موفق شده‌اند فاز ابتدایی وقوع آذرخش در این فورانها را که درست در دهانه آتشفشان رخ می‌دهد شناسایی کنند.

به گفته "توماس"، اطلاعات جمع‌آوری شده از آتشفشان "آگوستاین" نشان می‌دهد جرقه‌های بزرگی از دهانه آتشفشان به درون ستون خاکستر و غبار موجود در بالای آتشفشان پرتاب می‌شود و سپس درون ابری که در بالای آتشفشان در حال شکل‌گیری است، آذرخش رخ می‌دهد. هنگامی که ابر خاکستر و غبار بر فراز آتشفشان رشد کرده و ابعاد آن افزایش یابد، این آذرخشها مستقل از دهانه آتشفشان و درون خود این ابر شکل می‌گیرند.

وی افزود: رعد و برق در ابرهای بزرگ آتشفشانی از بسیاری جهات مشابه رعد و برقهای ایجاد شده درون طوفانهاست و از لحاظ ظاهری شاخه‌های متعددی دارد که ظرف حدود نیم ثانیه در ابر آتشفشانی ایجاد می‌شود.

در این مطالعه محققان تنها موفق به شناسایی آذرخشهایی شدند که درون ابر آتشفشانی جابه‌جا می‌شوند اما در گذشته گزارشهایی از برخورد آذرخشهای مربوط به فورانهای آتش‌فشانی با زمین، وجود داشته‌است. در سال ‪ ۱۹۸۰‬در خلال فوران آتشفشان "سنت هلنز"، برخورد آذرخش ناشی از آتشفشان به زمین، سبب بروز آتش‌سوزی در جنگلهای اطراف کوه شده بود.

به گفته "توماس"، احتمالا بین شدت فوران آتشفشان و وقوع آذرخشهای آتشفشانی ارتباط برقرار است زیرا هر چه آتشفشان شدیدتر باشد، ذرات باردار بیشتری از آن به بیرون پرتاب می‌شوند و احتمال وقوع این پدیده افزایش می‌یابد.