به زمین بازگردید، مأموریت انجام نشدنی است!

پرواز سایوز-15 از همان آغاز با نحسی مواجه بود. طبق سنت پرواز می‌بایست کیهان‌نوردانی در سفر ‏بعدی شرکت کنند که اعضای جانشین گروه قبلی بودند. اما مسئولین فضایی شوروی تصمیم گرفتند به ‏جای وولینف و ژولوبف، یعنی گروه ذخیره سایوز14، با ناو کیهانی سایوز-15 دو نفر دیگر یعنی سارافانف ‏و دیومین آموزش برای پروازرا ادامه دهند و دونفری که اعضای جانشین پرواز سایوز-14 بودند دراین ‏مأموریت همچنان به عنوان ذخیره بمانند. این اطلاعات زمانی به آنها دادند که سفر کیهان‌نوردان سایوز-14 ‏در حال پایان بود.

مسئولین به ژولوبف و وولینف گفتند از آنهادر ایستگاه قوی‌تر بعدی استفاده شود و ‏آنان به دلیل بالابودن دانش و توانایی، باید ایستگاه فضایی بعدی را راه‌اندازی کنند. گفتن «ایستگاه جدید‏‏» راحت است اما تا پرتاب آن دو سال باقی بود. وولینف که از سال 1969 در انتظار سفر بعدی روزشماری ‏کرده بود، از این قضیه خیلی ناراحت شد و به حالت قهر به مرخصی رفت‎.‎
کمیسیون دولتی تصمیم گرفت زودوف و روژدستونسکی به عنوان اعضای ذخیره سارافانف و دیومین ‏ایفای نقش کنند. وولینف و ژولوبف به عنوان ذخیره دوم اعلام شدند اما آنها حتی در زمان پرتاب سایوز-‏‏15، به بایکونور هم نرفتند‏‎.‎

در ساعت 19:58 روز 26 اوت 1974 یک موشک سایوز، سکوی پرتاب شماره 1 پایگاه پرتاب های ‏فضایی بایکونور را ترک گفت تا "گنادی سارافانف" و "لو دمین" ‏ را به مدار زمین برساند. با توجه به ‏استقرار ایستگاه مداری سالوت ‏-3 در ژوئنهمان سال و کار گروه کیهان نوردان سایوز-14 در این ایستگاه، ‏انتظار می‌رفت که کیهان نوردان سایوز-15 نیز مأموریت مشابهی را به انجام رسانند‏‎. ‎بر خلاف انتظار کارشناسانی که منتظر اعلام چنین خبری بودند، در ساعت 08:00 روز 28 اوت، خبرگزاری رسمی ‏شوروی، تاس گزارش داد « ... در دومین روز سفر، سارافانف و دیومین آزمایش‌هایی را در جهت ارتقای ‏روش‌های گوناگون پرواز و افزایش توانایی‌های فنی خود به انجام رساندند. در جریان این مانورها،کپسول فضایی سایوز-15 آنها، ایستگاه فضایی سالوت ‏‏-3 را به طور مکرر ردیابی کرد و درستی عمل تمام دستگاه‌های ناو کهمربوط به گام‌های مختلف ردیابی ایستگاه ‏فضایی بود با دقتمورد بررسی قرار گرفت...»‎

این اطلاعیه طوری تنظیم شده بود که مشخص نمی‌شد هدف از پرتاب تنها "ردیابی" و تمرین عملیات ‏مربوطه بوده است یا "اتصال" به ایستگاه مداری. اما کارشناسانمی‌دانستند که سایوز-15 در انجام مأموریت خود ‏دچار مشکل شده است‎.‎
سایوز-15 از نوع جدید ناوهای فضایی سایوز بود که باتری خورشیدی نداشت. با توجه به این مطلب، کیهان‌‏نوردان یا باید سریع به ایستگاه مداری متصل می‌شدند و یا بعد از 2 روز پرواز به زمین باز می‌گشتند. این محدودیت ‏انرژی، اجازه پرواز طولانی تر از 60 ساعت را به آنها نمی‌داد‏‎.‎

اما واقعیت ماجرا چه بود؟ پرتاب ناو با موفقیت انجام شد. تقریباً بعد از یک شبانه روز پرواز، ناو در ‏نزدیکی ایستگاه قرار گرفت. سامانه ردیابی و اتصال خودکار « ایگلا» شروع به کار کرد اما در اینجا اتفاق ‏ناگواری افتاد:ایگلا فاصله 350 متری تا ایستگاه را اشتباهاً 20 کیلومتر محاسبه کرد و فرمان سرعت گرفتن ‏را به موتورها داد. در نخستین لحظه‌ها کیهان‌نوردان متوجه اشتباه دستگاه خودکار نشدند در نتیجه ناو با ‏سرعت 20 متر در ثانیه به ایستگاه نزدیک می‌شد. خوشبختانه به دلیل مشکل دستگاه ردیابی، ناو و ایستگاه در یک خط ‏نبودند و 40 متر با هم فاصله داشتند. به این ترتیب ناو از کنار ایستگاه گذشت. چنانچه این اشتباه رخ نمی‌‏داد ناو کیهانی با سرعت زیادی به ایستگاه فضایی برخورد می‌کرد. کیهان‌نوردان متوجه فضیه نشدند اما ‏مرکز هدایت زمین فهمید که سامانه ایگلا درست کارش را انجام نداده و دستگاه هدایت خودکار را از ‏فعالیت انداخت. در طراحی سایوز، نوع کمکی یا جانشین برای "ایگلا" پیش‌بینی نشده بود‏‎.‎

کیهان‌نوردان بعد از این شکست اعلام آمادگی کردند که کار را با سامانه دستی ادامه دهند و ناو خود را ‏به ایستگاه مداری متصل سازند اما پایین آمدن میزان سوخت ناو باعث گردید که مسئولین مرکز هدایت ‏پرواز به کیهان نوردان دستور دهند به کار خود در فضا خاتمه دهند و دستگاه های هدایت ناو را در ‏وضعیت بازگشت فوری قرار دهند. سارافانف و دیومین مجبور شدند در شرایط اضطراری به زمین باز ‏گردند‎.‎

سایوز-15 سرانجام در شبانگاه 28 اوت مسیر فرود را در پیش گرفت و در ساعت 20:10 روز 28 اوت در استپهای ‏قزاقستان بر زمین نشست. در منطقه باران می‌بارید، این دومین فرود شبانگاهی یک ناو کیهانی در تاریخ ‏کیهان‌نوردی شوروی بود. جالب آن که روز بعد روزنامه‌ها نوشتند که کیهان‌نوردان با موفقیت کار خود ‏را به اتمام رسانده و به زمین بازگشتند‎ !‎

برای بررسی دلایل حادثه کمیسیونی به ریاست چرنوکف تشکیل شد. سازندگان  سامانه الحاق، کیهان‌‏نوردان را مقصر می‌ دانستند و معتقد بودند آنان باید با هوشیاری بیشتری به اطلاعات توجه می‌کردند و ‏دستگاه نزدیک شدن را خاموش می‌کردند‎.‎

روش‌شناسان مرکز آموزش پرواز از کیهان‌نوردان دفاع می‌کردند و می‌گفتند درباره چنین وضعیتی به ‏آنها اطلاعات نداده بودید. کمیسیون دولتی سرانجام به این نتیجه رسید که سامانه «ایگلا» باید تصحیح و ‏بازسازی شود‎. ‎

گنادی سارافانف و لو دمین دیگر هیچ‌گاه به فضا سفر نکردند‎.‎

. سیروس برزو، روزنامه‌نگار علمی و پژوهشگر تاریخ فضانوردی  .

.  ...     ...     ...     ...     ...     ...     ...  .

برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد این سفر، پیوندهای زیر را ببینید:
       ...  کپسول فضایی سایوز
       ... مشخصات مأموریت سایوز 15
       ...  سالوت-3، اقامتگاهی در فضا 
       ...  ایگلا، سیستم رادیویی ملاقات در فضا و الحاق 

خواندن ماجراهای زیر را نیز به شما توصیه می‌کنیم:
       ... فضانوردی که غرور، او را روتوش کرد!!
       ... یک داستان : اولین تصویر ارسالی از مریخ چگونه بازیابی شد